Şarabın topraktan kadehlere uzanan başarı hikayesinde oyun kurucu bir pozisyona sahip olan şaraplık üzüm çeşitleri, yetiştirilen bölgelerin iklim koşulları, toprak ve arazi özellikleriyle kimlik kazanıyor. 4 mevsimin yaşandığı nadir ülkelerden biri olan Türkiye’de yetiştirilen kırmızı şaraplık üzümler de farklı yöresel özellikler taşıyor. Gökçeada’nın rüzgarında olgunlaşan Kalabaki, Tokat’ın şaraba papatya ve turunçgiller aroması getiren Narince’si, adını boğanın gözüne benzeyen büyük ve böğürtlenimsi tanelerinden alan Öküzgözü gibi şaraplık üzüm çeşitleri, Türkiye’de yetiştirilen kırmızı şaraplık üzümler arasında parmakla gösteriliyor.
Egzotik, baharatlı, meyvemsi, ferahlatıcı…. Damaklarda bıraktığı etki ne olursa olsun her şarap, üzümün yetiştirildiği bağlarda karakter kazanıyor. Üzüm, erik, kiraz gibi kırmızı meyveler, kayısı, turunçgiller gibi tatlımsı ve ekşi tatları buluşturan aromalar, vanilya, biber gibi baharat ezgileri, tereyağı, kızarmış ekmek gibi kahvaltı sofralarının davetkar üyeleri, kokuları ve tütsülü tatları kadehlerde buluşturan şaraplık üzüm çeşitleri yetiştirildiği bölgelere göre değişiklik gösteriyor.
Şarap üzüm çeşitleri ve özellikleri
Tarihte Kafkasya, Anadolu ve Mezopotamya’da olgunlaşma sürecini tamamlayan Vitis Vinifera adlı asma ailesinin alt türü olan şaraplık üzüm çeşitleri, iklime, toprak yapısına, rüzgarın hareketine ve arazi koşullarına göre yöresel kimlik kazanıyor. Chardonnay, Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot Noir gibi ülkemizde de yetiştirilen şaraplık üzüm çeşitleri dünya şaraplarına, Kalecik Karası, Öküzgözü, Narince, Kalabaki gibi Türkiye’nin bereketli topraklarında yetiştirilenler lezzetli yerel şaraplara karakter kazandırıyor. Şaraplık üzüm çeşitleri estetik bir görüntü sunmasa da her tanesinde farklı aromatik lezzetleri buluşturuyor. Şaraplık üzüm çeşitleri, genel olarak şeker asit dengesi şarap yapımına uygun, aromaca zengin, farklı tane büyüklüğünde, kalın kabuklu bir yapıya sahip. Şaraplık üzüm çeşitleri yılda yalnızca bir kez bağ bozumunda hasat ediliyor.
En iyi şarap hangi üzümden olur?
Dünya üzerinde yüzlerce üzüm çeşidi olduğunu düşünürsek “En iyi şarap hangi üzümden olur?” sorusunun yanıtını vermek oldukça güç. Dünyada en bilinen ve yaygın olarak üretilen şaraplık üzüm çeşitleri arasında yer alan Fransız Cabernet Sauvignon, küresel üzüm liginin en başarılı aktörlerinden biri olarak kabul ediliyor. Siyaha çalan rengi, kalın kabukları ve küçük taneleriyle yüksek tanenli ve asitli ve güçlü aromalara sahip şaraplara hayat veren bu üzüm türü kalın kabuklarıyla şarabın aromasını artırırken rengini de siyaha yaklaştırıyor. Yoğun meyve aromaları, yüksek tanen ve asidite seviyesi Cabernet Sauvignon’un karakteristik özellikleri arasında yer alıyor. Şarap üreticileri için kaliteyle eş anlama gelen bu üzüm türü, yetiştiği yerin iklim ve toprak yapısına hemen uyum sağlıyor. Geç olgunlaşan bir tür olarak, dünyaca ünlü yıllandırılmış şaraplara kalite kazandırıyor.
Türkiye’nin en iyi şaraplık üzüm çeşitleri nelerdir?
Şarabın Gürcistan’dan başlayıp Anadolu’ya, oradan da Avrupa’ya uzanan yolculuğuna şahitlik eden Türkiye’nin en iyi şaraplık üzüm çeşitleri yörelere göre değişiyor. Unutulmaya yüz tutan Tokat’ın Narince’si, Gökçeada’nın Kalabaki’si, Ege’nin Misket’i, Doğu ve Güneydoğu’nun Öküzgözü ve Boğazkere’si gibi şaraplık üzüm çeşitleri, şarabın lezzetine farklı notalar getiriyor. Ege, Trakya, İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu kuşatan bağlarda yetiştirilen şaraplık üzüm çeşitleri, ülkemizin bağcılık için elverişli konumunun avantajıyla şaraba kalite kazandırıyor. Türkiye’nin en iyi şaraplık üzüm çeşitleri, Marmara’da Papazkarası, İç Anadolu’da Emir ve Narince, Ege’de Shiraz, Cabernet Sauvignon gibi dünyaca ünlü çeşitlerin yanı sıra Kalabaki gibi yerel türler, Doğu ve Güneydoğu’da Boğazkere, Öküzgözü olarak gösteriliyor.
Türkiye’de Yetiştirilen Kırmızı Şaraplık Üzümler
Kalabaki
Çanakkale’nin Gökçeada ilçesine özgü bir üzüm türü olarak Türkiye’nin en iyi şaraplık üzüm çeşitleri arasında yer alan Kalabaki zengin aromasıyla şaraba değer katarken, imzasını taşıyan şaraplar da Gökçeada şarabı olarak adlandırılıyor. Paleontolojik döneme ait olan üzüm çekirdeği, Gökçeada Yenibademli Höyüğü’nde yapılan arkeolojik kazıda bulunan bu üzüm türünün geçmişi, günümüzden yaklaşık 5 bin yıl öncesine dayanıyor. Adada deniz seviyesinden yüksek kesimlerinde oldukça verimli sonuçlar veren Kalabaki, Gökçeada’da yalnızca Kabya Bağları’nda yetiştiriliyor. Ana vatanı Gökçeada’nın güneybatısında yer alan Limni Adası olsa da bölgede soyu tükenen Kalabaki’ye Gökçeada sahip çıkarak şanını yaşatıyor. Gökçeada’nın şaraba karakter kazandıran bereketli Kabya Bağları’nda kuzey-güney rüzgarlarıyla harmanlanarak olgunlaşan Kalabaki, deniz seviyesinden yüksek kesimlerde yetiştirildiğinde Türkiye’nin en iyi şaraplık üzüm çeşitleri liginin yıldızı oluyor. Koyu mavi rengi, yumuşak ve sulu dokusuyla en iyi şarap içimi deneyimi yaşatıyor. Barındırdığı zengin doğal mayası ile şarabın aromatik lezzetini çifte katlayarak olgunluk seviyesini yukarılara taşıyor.
Boğazkere
Ülkemizde yetiştirilen en iri tanenli üzüm türü Boğazkere, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Karadeniz Bölgelerinde yetiştiriliyor. Siyaha çalan koyu rengi, sert tanenli yapısı ve mayhoş tadıyla orman meyveleri, biber, karanfil, tütün içeren aromalara sahip şaraplara imza atıyor. “Boğaz yakıcı” anlamına gelen ismini de bu keskin aroma profilinden alıyor.
Öküzgözü
Gri puslu renkte, iri ve konik taneli, tatlı aromalı kırmızı şaraplık üzüm çeşidi olan Öküzgözü, adını boğanın gözüne benzeyen büyük ve böğürtlenimsi tanelerinden alıyor. Tanen oranı düşük, orta gövdeli, yüksek asitli, kırmızı meyve, karadut ve pekmez aromalarına sahip şaraplarda rol alıyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Karadeniz Bölgelerinde yetiştirilen bu üzüm türü, Malatya ve Elazığ illerinde verimini doruğa çıkarabiliyor. Öküzgözü’nden üretilen şaraplar yüksek asit oranı, orta ila düşük alkol içeriği ve orta tonlardaki üzüm aromasıyla farklılaşıyor.
Kalecik Karası
Orta Anadolu’nun en kaliteli kırmızı şaraplık üzüm çeşidi olan Kalecik Karası, adını Ankara’nın Kalecik ilçesinden alıyor. Mavi puslu, yuvarlak ve orta irilikteki tanelerinde çilek aromasını saklayan bu üzüm türü, şaraba ahududu ve vişne gibi ekşimsi notalar katıyor. Bölgede yerli üreticilerin sahip çıktığı bu üzüm türü, hafif ve orta gövdeli, düşük tanenli ve asitli şaraplara karakter kazandırıyor.
Karasakız
Çanakkale’de Bozcaada’ya özgü bir üzüm türü olan Karasakız, açık kırmızı renkli, içimi kolay, orta kalitede şaraplara meyvemsi aromalar getiriyor. Asidite oranı ve tanen seviyesi yüksek olan bu kırmızı şaraplık üzüm çeşidi, sek şaraplarda oldukça başarılı sonuçlar veriyor.
Papazkarası
Trakya Bölgesi’ne özgü kırmızı şaraplık üzüm türü olan Papazkarası, hafif meyvemsi notalar ve oldukça keskin baharatlı aromalar içeriyor. Geç olgunlaşan bir üzüm türü olan Papazkarası’ndan meyveli, taze, ince, zarif, hafif gövdeli ve kalıcı şaraplar üretiliyor.
Cabernet Sauvı̇gnon
Anavatanı Fransa olan bu üzüm türü Türkiye’de Çeşme ve Urla’da yetiştiriliyor. Geç çiçeklenme ve olgunlaşma sürecine sahip olması, şaraba da olgunlaştıkça lezzetini artıran bir doku kazandırıyor. Sıcak mevsimi seven kırmızı şaraplık üzüm çeşidi olarak siyah frenk üzümü, domates yaprağı, baharat ve sedir ağacı aromalarına sahip orta asitli şaraplara imza atıyor. Siyah küçük taneleri ve kalın kabuğuyla şaraba tanen açısından zenginlik katan Cabernet Sauvı̇gnon’dan üretilen genç şaraplar kuş üzümü, baharat ve çikolata notalarıyla, yıllandırılanlar ise tütsü, vanilya ve kahve aromalarıyla farklılaşıyor.
Merlot
Türkiye’de ilk olarak 1993 yılında Fransa’dan getirilen aşı kalemleri kullanılarak dikimi yapılan Merlot, Ege’de killi, kireçli ve taşlı arazilerde yetiştiriliyor. Erik, vişne, kuş üzümü gibi meyve ve baharat notalarına sahip kırmızı şaraplık üzüm çeşidi olarak şarabı kısa sürede olgunluk düzeyine ulaştırıyor. Fransızca’da “Kara kuş” anlamına gelen Merlot, düşük asit oranı ve yüksek alkol seviyesiyle içimi ve hazmı kolay şaraplara hayat katıyor.
Shiraz
Siyah ve ince kabuklu kırmızı şaraplık üzüm çeşidi olan Shiraz’ın ılıman iklimde uzun süre olgunlaşması gerekiyor. Ülkemizde Ege Bölgesi’nde yetiştirilen Shiraz, kuraklığa karşı oldukça hassas olduğu için sıcak iklimlerde istenilen aroma zenginliğine ulaşamıyor. Siyah, orta büyüklükte oval tanelere sahip olan bu çekirdekli üzüm türünden üretilen şaraplar, damakta ilk olarak yaban mersini, kara kuş üzümü ve siyah kiraz gibi baskın meyve tatları, ardından baharatlı ve biberli aromalar bırakıyor.
Gökçeada şaraplarının temsilcisi: Kalabaki üzümü,
2000 yılında Cabernet Sauvignon, Merlot ve Shiraz üzümleri ile bağcılık faaliyetlerine başlayan Nusretbey Şarapları, Gökçeada şarapları ile özdeşleşen Kalabaki üzümü yetiştiriciliğiyle şarabın Gökçeada’daki yolculuğuna yön veriyor. Gökçeada’nın 350 metre yüksekliğindeki platosunda yer alan Kabya Bağları’nda yetiştirdiği Kalabaki üzümü ile eşsiz bir üzüm şarap hikayesi sunuyor. Deniz seviyesinden yüksekte konumlanan Kabya Bağları, rutubete geçit vermeyen konumuyla lezzetli şarap için gerekli koşulları da sağlıyor. Türkiye’nin ilk organik şarap üretimini Gökçeada’dan başlatan şirket, Kalabaki üzümü tarafından temsil edilen Gökçeada şarapları ile ülkemizin organik şarap markası haline geldi. Gökçeada’nın bereketli topraklarında 600 dönümlük arazide yer alan Kabya Bağları’nda kuzey-güney rüzgarlarının harmanladığı Kalabaki üzümü ile Cabernet Sauvignon, Merlot, Shiraz, Gökçeada, Pinot Noir gibi kırmızı şaraplık, Chardonnay, Narince, Antep Karası, Öküzgözü, Malatya Siyahı gibi 40 çeşit sofralık üzüm yetiştiren şirket, organik şarap üretimiyle şarabı kimyasallardan arındırdı. Beyoğlu Belediyesi eski Başkan Yardımcısı Nusret Avcı’nın yaratıcısı olduğu Nusretbey Şarapları, kaliteli şarap dünyasına yeni bir kimlik getirdi. Nusretbey’in Shiraz ve Merlot’su henüz alçakgönüllü, Cabernet’si ise gövdeli yapısıyla gelecek vaat ediyor.
